Yazar: Eslem İlayda ŞAHİN
Son yıllarda Tayvan, Asya-Pasifik bölgesinde yaşanan güç mücadelesinin merkezinde yer almaktadır. Çin ile ABD arasındaki rekabet, Tayvan üzerindeki askeri ve diplomatik gerilimleri artırırken, bölgedeki aktörlerin tutumları da bu dinamiği karmaşıklaştırmaktadır. Tayvan, stratejik konumu ve siyasi statüsü nedeniyle sadece bölgesel değil, küresel ölçekte de büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, ABD’nin Tayvan’a yönelik güvenlik taahhütleri, Çin’in artan askeri baskısı ve bölgesel iş birliklerinin etkisi, Tayvan’ın jeopolitik konumunun şekillenmesinde belirleyici olmaktadır.
ABD, Tayvan’ın güvenliği konusunda uzun yıllardır devam eden stratejik bir bağlılık içerisindedir. 2025 yılında ABD Temsilciler Meclisi’nin kabul ettiği “Tayvan Çatışması Caydırma Yasası” bu bağlılığın en somut göstergelerinden biridir. Yasayla birlikte, Çin Komünist Partisi’nin üst düzey yöneticilerinin ABD’deki mal varlıklarının açıklanması ve finansal hareketlerinin kısıtlanması hedeflenmektedir[1]. Bu yasa, Çin’in Tayvan’a yönelik olası askeri müdahalesini caydırmak amacıyla hem ekonomik hem siyasi baskı araçları olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, ABD’nin Tayvan’a yönelik askeri yardımları ve savunma bütçesindeki artışlar, Tayvan’ın kendini savunma kapasitesini artırmaya yöneliktir. ABD, gelişmiş silah sistemleri, teknoloji transferleri ve askeri eğitim destekleriyle Tayvan’ın caydırıcılık kapasitesini güçlendirmektedir[2]. Bu tür destekler, Tayvan’ın kendisini Çin’in artan askeri tehdidine karşı savunabilmesini sağlamakta ve ABD’nin bölgedeki varlığını pekiştirmektedir.
Çin ise Tayvan çevresinde askeri varlığını yoğunlaştırmaya devam etmektedir. 2025 yılında Tayvan’ın hava sahası ve deniz sınırları yakınlarında gerçekleştirilen askeri tatbikatlar ve devriyeler, Pekin’in bölgesel güç gösterisinin bir parçası olarak görülmektedir[3]. Bu tür hareketler, Tayvan’ı çevreleyen askeri riskleri artırmakla kalmamakta, aynı zamanda bölgedeki diğer aktörlerin güvenlik politikalarını da doğrudan etkilemektedir.
Bölgesel güçler, Tayvan çevresindeki gelişmelere farklı açılardan yaklaşmaktadır. Japonya, Tayvan’da faaliyet gösteren Japon şirketlerine, Çin’in Tayvan’a saldırması durumunda devlet garantisi vermemekte, bu durumun bölgedeki yatırım iklimine olumsuz yansıdığı görülmektedir[4]. Filipinler ise ABD ile olan ittifakını Güney Çin Denizi’nin ve Hint-Pasifik bölgesinin istikrarının teminatı olarak görmekte, savunma iş birliğini güçlendirmektedir[5]. Güney Kore, ABD ile ticaret ve savunma alanındaki diplomatik görüşmelerini artırarak bölgesel güvenlik ortamına uyum sağlamaya çalışmaktadır[6].
Tayvan çevresinde şekillenen güvenlik mimarisinde, bölgesel askeri iş birlikleri önemli bir yer tutmaktadır. ABD, Tayvan ve Filipinler arasında düzenlenen ortak tatbikatlar, bölgesel caydırıcılığı artırmak için kritik öneme sahiptir. Bu iş birlikleri, bölgedeki güç dengesini korumaya ve olası çatışma durumlarında ortak hareket kabiliyetini artırmaya yöneliktir.
Aynı zamanda Güney Kore’nin ABD ile yürüttüğü yüksek düzeydeki ticaret ve savunma görüşmeleri, bölgesel istikrar için diplomatik çabaların ve askeri iş birliklerinin bir diğer boyutunu oluşturuyor. Bu çeşitlendirilmiş ilişkiler, Tayvan’ın sadece askeri değil, ekonomik ve diplomatik açıdan da stratejik önemini artırmaktadır.
ABD’nin Tayvan’a verdiği destek yalnızca askeri alanla sınırlı değildir. “Tayvan Çatışması Caydırma Yasası” gibi yasalarla Çinli liderlerin ABD’deki finansal varlıklarının açıklanması ve kısıtlanması, ekonomik yaptırımlar aracılığıyla Çin’in olası saldırganlığını önlemeye yöneliktir[7]. Bu tür ekonomik baskılar, Pekin’in bölgedeki riskli politikalarını gözden geçirmesi için bir caydırıcı işlevi görmektedir.
Bununla birlikte, Çin tarafı bu tür yaptırımlara karşı sert bir duruş sergilemekte ve ABD’nin politikalarını bölgesel istikrarı bozucu olarak nitelendirmektedir[8]. Çin ve ABD arasında devam eden ticaret ve güvenlik müzakereleri, Tayvan konusu üzerinden yoğunlaşmakta, bu da bölgedeki jeopolitik rekabetin dinamiklerini karmaşıklaştırmaktadır.
Tayvan, ABD-Çin rekabetinde hem sembolik hem de stratejik önemi yüksek bir alan olarak ön plana çıkmaktadır. ABD’nin askeri ve ekonomik destekleri, Tayvan’ın caydırıcılığını artırırken, Çin’in askeri baskısı ise bölgesel riskleri yükseltmektedir. Bölgesel aktörlerin tutumları, ittifaklar ve askeri iş birlikleri, bu dinamiklerin karmaşıklığını artırmakta ve Tayvan çevresindeki gerilimi şekillendirmektedir.
Gelecek yıllarda Tayvan, sadece Asya-Pasifik’in değil, küresel jeopolitiğin de kritik bir merkezi olmaya devam etmesi beklenmektedir. Bu nedenle, bölgesel aktörlerin, özellikle ABD ve Çin’in, diplomasi ve güç dengesi politikalarında dikkatli ve stratejik adımlar atmaları gerekmektedir.
Kaynakça
[1] “ABD Temsilciler Meclisi’nden Çin’e Uyarı: Varlıklar Açıklanacak,” Taiwan News, 22.07.2025.
https://www.taiwannews.com.tw/news/6161082
[2] Trump’ın Çin’i kızdıracak Tayvan planı ortaya çıktı,” Independent Türkçe, 30.05.2025. https://www.indyturk.com/node/759408
[3] ABD Temsilciler Meclisi’nden Çin’e Uyarı: Varlıklar Açıklanacak,” Taiwan News, 22.07.2025.
https://www.taiwannews.com.tw/news/6161082
[4] “Japon Şirketlere Tayvan Uyarısı: ‘Kendi Başınasınız’,” Taiwan News, 20.07.2025. https://www.taiwannews.com.tw/news/6160707
[5] “Marcos: ‘Filipinler-ABD İttifakı, Güney Çin Denizi ve Hint-Pasifik’in İstikrarının Teminatı’,” Philippine News Agency, 22.07.2025. https://www.pna.gov.ph/articles/1254803
[6] “Güney Kore ve ABD, Washington’da ‘2+2’ Ticaret Görüşmeleri Yapacak,” Korea Herald, 22.07.2025.
https://www.koreaherald.com/article/10536738
[7] “ABD Temsilciler Meclisi’nden Çin’e Uyarı: Varlıklar Açıklanacak,” Taiwan News, 22.07.2025.
https://www.taiwannews.com.tw/news/6161082
[8] “Çin, ABD’yi Diyalog ve İletişim Yoluyla Anlayışı Artırmaya Çağırıyor,” People’s Daily Online, 22.07.2025.
