Yazar: Harun İŞLEYEN
Golan Tepeleri’nin stratejik ve sembolik önemi, İsrail’in bu bölgede varlığını güçlendirme motivasyonunu arttırmaktadır. İsrail, Golan Tepeleri’nde askeri varlığını artırarak, hem bölgedeki stratejik noktalarda kontrol sağlamış hem de güvenlik avantajları elde etmiş durumda. Özellikle Hermon Dağı’na yerleştirilen radar sistemleri ve diğer gözetleme araçları, İsrail’e savunma ve operasyonel olarak ciddi bir üstünlük sağlıyor.
İsrail’in Golan Tepeleri’ndeki varlığını güçlendirmesi ve Suriye içindeki Dürzi topluluklarıyla kurduğu ilişkiler, bölgedeki etkisini pekiştirme açısından önemli bir unsur haline geliyor. Suriye içindeki Dürzi toplulukları ile kurulan ilişkiler, İsrail’in bölgesel politikasında önemli bir yer tutuyor. İsrail’deki ve Suriye’deki Dürzi topluluklar arasında stratejik bir bağ kurulmaya çalışıldığı, bu bağın İsrail’in bölgedeki etkisini artırmak için kullanıldığı bilinmektedir. Bu kapsamda İsrail, Dürzi liderlerle olan ilişkilerini bir avantaj olarak kullanıyor ve gelecekteki politikalarını şekillendirmek için bu durumu değerlendirmeye çalışıyor. İsrail’in uzun vadeli hedefleri arasında, Golan Tepeleri’nin ötesine geçerek daha geniş bir alanı kontrol etmek ve bölgede jeopolitik üstünlük sağlamaktır.
Dürzi Toplumunun Tarihsel Rolü
Dürziler, Şii İslam’ın İsmaililik mezhebinden türemiş dini bir topluluk olarak bilinir. Suriye’de güneydeki Süveyda bölgesinde yoğunlaşmış olan Dürziler, modern Suriye tarihinin şekillenmesinde önemli rol oynamışlardır. Dürziler, Suriye’nin etnik ve dini zenginliğinin bir parçasıdır. Ancak, son yıllarda Suriye’deki iç savaş ve rejim değişiklikleri, bu topluluk için yeni zorlukları beraberinde getirmiştir.
Beşar Esad rejiminin devrilmesinin ardından kurulan yeni geçiş hükümeti, Dürziler de dâhil olmak üzere azınlıklar için büyük bir belirsizlik yaratmıştır. Geçiş hükümetinin İslamcı geçmişi ve eski radikal gruplarla olan bağlantıları, Dürzilerde güvensizliğe neden olmaktadır. Dürziler, laik ve demokratik bir devlet talep ederek azınlıkların daha aktif bir şekilde sürece dâhil edilmesini istemektedir. İsrail’in müdahaleci politikaları ise gerilimleri artırmaktadır. Dürziler, İsrail’in koruma tekliflerini kesin bir şekilde reddetmiş ve bu tür girişimlerin yalnızca daha fazla ayrışmaya neden olacağından endişe duyulmaktadır. Yeni yönetimin, azınlıkların taleplerini karşılamak için attığı adımlar genellikle yüzeysel bulunmuş ve bu durum, Süveyda’da ve diğer bölgelerde hükümet karşıtı protestolara yol açmıştır. Dürzi milislerinin ulusal orduyla entegrasyon planları, bu sürecin çözümüne yönelik umutları canlı tutmaktadır. Dürziler, geçmişten bu yana kimliklerini ve haklarını koruma mücadelesi veren bir topluluk olmuştur. Esad rejiminin sona ermesinden sonra ortaya çıkan yeni dinamikler, bu mücadelenin daha karmaşık bir hale gelmesine neden olmuştur. Geçiş hükümeti altında yaşanan güvensizlik, ekonomik zorluklar ve dış müdahaleler, Dürzilerin karşılaştığı temel sorunları oluşturmaktadır. Ancak, Dürziler, laiklik ve demokrasi taleplerinden ödün vermeksizin, Suriye’deki rollerini yeniden tanımlamak için çabalamaktadır.
İsrail’in Suriyeli Dürzilere ve Çerkeslere Çalışma İzni Vermesi
İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, Golan Tepeleri’nin İsrail tarafından Suriyeli Dürzi ve Çerkeslerin çalışmasına izin verdiğini resmen açıkladı. Bu karar, İsrail’in Suriye’deki karmaşık durumu ve bölgesel jeopolitik gelişmeleri göz önünde bulundurarak aldığı önemli bir adımı temsil ediyor. Bu izinlerin ne zaman yürürlüğe gireceği henüz belirtilmedi.
Golan Tepeleri, 24.000 kişilik bir Dürzi nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır. Bu bölge İsrail tarafından 1967 Altı Gün Savaşı’nda ele geçirilmiş bir stratejik platodur. 1981’de İsrail tarafından ilhak edilmiş olan bu bölge dünya genelindeki çoğu ülke tarafından işgal edilmiş toprak olarak görülmektedir. Ancak çoğu ülkenin aksine, ABD burayı İsrail’in bir parçası olarak tanıyor.
İsrail hükümeti Suriye’deki çatışmaların kendilerini doğrudan etkilediğini belirterek, Dürzi azınlıklar da dâhil olmak üzere Suriye’deki azınlıkların korunmasına yardım etme taahhüdünde bulunduğunu açıkladı. Buna ek olarak, İsrail, Suriye’nin stratejik silah stoklarını ortadan kaldırmak amacıyla Suriye’deki askeri hedeflere yüzlerce saldırı düzenlediğini belirtti. Bu operasyonların, Esad rejimini devirmeye çalışan isyancı grupların, özellikle El Kaide ve IŞİD ile bağlantılı olanların, bu silahları kullanmasını engellemeye yönelik olduğu ifade edildi. Esad döneminde, rejim hem İran silahlarının Hizbullah’a taşınmasına aracılık etmiş hem de İsrail ile resmi bir savaş durumu içinde bulunmuştu. Bununla birlikte yeni yönetimin yükselmesi, bölgedeki mevcut gerilimleri daha da artırmıştır. İsrail, yeni rejime dair güven eksikliği sebebiyle güney Suriye’de bir tampon bölge oluşturmuştur. Bu bölge, önemli sayıda Suriyeli Dürziyi de içeriyor.
İsrail’in Güvenlik Kaygıları
İran yanlısı milislerin olası istilası ya da Suriye ordusunun uzun menzilli füze ve kimyasal silah kapasitesi gibi faktörler, İsrail’in bölgedeki askeri önlemlerini artırmasına neden olarak ileri sürüldü. Bu bağlamda, tampon bölgenin oluşturulması, İsrail’in güvenlik stratejisinin bir parçası olarak değerlendiriliyor. İsrail’in güney Suriye’deki varlığı uluslararası hukuk açısından tartışmalı olsa da İsrail, bu varlığını bölge halkı için faydalı bir girişim olarak görüyor. Katz’ın Suriyeli Dürzi ve Çerkeslere çalışma izni verme kararı, İsrail’in Suriye sınırların içerisinde yer alan farklı etnik grupları kendi siyasi eksenine çekme çabalarının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.
İsrail’in Savunma Bakanı Israel Katz Suriye ve İsrail’in bölgedeki adımları hakkında yapmış olduğu açıklamalarda, Suriye’deki iç savaşın ardından ortaya çıkan sosyal ve politik dinamiklere değinmektedir. Bu açıklamalar, İsrail’in, Suriye’deki Dürzi topluluğunun üyelerine Golan Tepeleri’nde çalışma izni verecek bir program başlatmayı planladığını duyurduğu bir dönemde gelmiştir. Suriyeli Dürziler, Suriye’nin güneyindeki rejim değişiklikleri ve sosyal çalkantılar nedeniyle tehdit altındadır. Katz’ın açıklamaları, sadece bu topluluklara destek olarak kendi yanına çekme amacı taşımıyor; aynı zamanda İsrail’in bölgesel politikaları ve güvenlik çıkarları açısından da stratejik bir anlam taşıyor. Programın detaylarında, ilk etapta Suriyeli Dürzilerin Golan Tepeleri’ndeki tarım ve inşaat sektörlerinde çalışma fırsatına sahip olacakları belirtiliyor. İsrail’in Dürzi ve Çerkes toplumlarına olan bağlılığı, onların İsrail’in güvenliğine yaptıkları katkılardan övgüyle bahsedilerek vurgulanmıştır. Bu hareketin hem bölgedeki sosyal istikrarı artırma hem de Dürzi topluluğuna yönelik tehditleri azaltma amacını taşıdığı açıkça belirtilmiştir. Ancak, bu açıklamaların yapıldığı dönem, İsrail’in uluslararası sahada Suriye’nin yeni liderliğiyle ilgili endişelerini dile getirdiği bir zamana denk gelmektedir. İsrail, Suriye’nin güneyinin tamamen askerlerden arındırılmasını talep etmekte ve bu konuda sert bir tutum sergilemektedir.
Suriye’nin yeni lideri Ahmed El-Şara’nın yönetimi, önceki Beşar Esad rejimine nazaran farklı bir ideolojik çizgide yer alsa da yeni rejimin bazı sivil kayıplardan ve kitlesel katliamlardan sorumlu tutulduğu ifade edilmektedir. İsrail, Suriye’deki Kürtler ve Dürziler gibi etnik grupların korunması gerektiğini savunmakta ve bu yönde uluslararası bir dayanışma çağrısında bulunmaktadır.
Sonuç olarak, İsrail’in Golan Tepeleri ve Dürzi stratejisi, sadece askeri bir güvenlik meselesi olmanın ötesine geçerek, bölgesel politikaların karmaşıklığını ve uluslararası ilişkilerdeki dinamikleri gözler önüne sermektedir. Golan Tepeleri’nin stratejik ve sembolik değeri, İsrail’in bölgede güç dengesini koruma ve artırma çabalarının temel taşı olarak dikkat çekmektedir. Dürzi topluluklarla kurulan ilişkiler, bölgesel hedeflerini gerçekleştirilmesinde önemli bir araçtır.
Kaynakça
İsrail, Suriyeli Dürzi işçilerin Golan Tepeleri’ne geçmesine izin vereceğini açıkladı, The Straitstimes, https://www.straitstimes.com/world/middle-east/israel-says-it-will-let-syrian-druze-workers-cross-into-golan-heights
Katz, İsrail’in yakında Suriyeli Dürzilerin Golan Tepeleri’nde çalışmasına izin vereceğini söyledi, The Times of Israel, https://www.timesofisrael.com/katz-says-israel-will-soon-allow-syrian-druze-to-work-in-the-golan-heights/
Katz, Suriyeli Dürzilerin İsrail’e girmesine, Golan Tepeleri’nde çalışmasına izin verildiğini doğruladı, The Jerusalem, https://www.jpost.com/middle-east/article-845315#:~:text=Defense%20Minister%20Israel%20Katz%20on%20Sunday%20publicly%20confirmed,Israeli%20side%20of%20the%20Golan%20for%20work%20purposes.
Suriye’nin Dürzileri, hükümetten ve İsrail’den gelen baskılarla başa çıkarak değişen bir ulusta yer arıyor, Daily Mail, https://www.dailymail.co.uk/wires/ap/article-14480653/Syrias-Druze-seek-place-changing-nation-navigating-pressures-government-Israel.html
İsrail, Suriyeli Dürzi işçilerin Golan Tepeleri’ne geçmesine izin vereceğini açıkladı, Reuters, https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-will-let-syrian-druze-workers-cross-into-golan-heights-2025-03-09/
İsrail’in Suriye ve Dürzi stratejisi, Independent, https://www.indyturk.com/node/750309/yazarlar/i%CC%87srailin-suriye-ve-d%C3%BCrzi-stratejisi
Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve UDİAD’ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
