Son altı yıldan fazla bir süre geçtikten sonra, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY)’de beklenen parlamento seçimlerini 20 Ekim’de gerçekleştirilecek.
Bölge, Mayıs 2023’ün sonunda Bağdat’taki Irak Federal Mahkemesi’nin IKBY Parlamentosu tarafından Ekim 2022’de kabul edilen ‘‘uzatılmasının’’ yasadışı olduğuna karar vermesinin ardından bir “hukuki boşluk” durumuna girdi. Bunu, Eylül 2023’te, federal anayasal maddelerin ihlali nedeniyle bölge il meclislerinin görev sürelerinin uzatılmasının anayasaya aykırı olduğuna dair bir başka karar izledi.
Bir basın toplantısında, Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Yargıç Ömer Ahmed Muhammed, IKBY Parlamentosu seçimlerinin altıncı dönemi için hazırlıkların büyük bir kısmının tamamlandığını açıkladı. Ayrıca, 1.190 adayın 136 seçim listesinde yarışacağını ve genel ve özel oylamayı kapsayan 1.431 sandık merkezinin hazırlandığını belirtti.
Parlamento seçimleri ve hükümetin kurulması üzerinde etkili olabilecek bazı parti ve hareketler öne çıkmaktadır. Örneğin, Heme Salih liderliğindeki “Tutum Cephesi” ve 2017 yılında iş insanı Şaswar Abdülvahid tarafından kurulan “Yeni Nesil Hareketi’’ medyanın Kürt halkının sokaktaki protestolarına verdiği destekle Kürt sahnesinde giderek daha fazla etki göstermektedir. Bu bağlamda, Salahaddin Bahaddin’in liderliğini yaptığı ve ‘‘Müslüman Kardeşler’’ cemaatinin ideolojisinden etkilenen “Kürdistan İslami Birliği’’ partisi de dikkat çekmektedir. Parti şu anda Bağdat’ta 4 sandalyeye sahip olup, önceki IKBY parlamentosunda 5 sandalye kazanmıştı. Ayrıca, Ali Bapir’in liderlik ettiği ve önceki parlamentoda 7 sandalye kazanan “İslami Cemaat” olarak bilinen “Kürdistan Adalet Cemaati” de bulunmaktadır. Bu partilerin yanı sıra, Duhok ve Halepçe gibi illerde bazı sandalyeleri kazanabilecek dini eğilimlere sahip “İslami Hareket’’ ve ondan ayrılan “İslami Bağ’’ hareketleri de mevcuttur.
Parti listelerinin yanı sıra, sosyal medyada etkili olan çok sayıda bağımsız aday, bağımsız siyasetçiler, aşiret liderleri ve sanatçılar da yarışacaktır. Bu durum, çok sayıda liste ve bağımsız adayın katılımıyla siyasi haritanın çeşitlenmesine yol açacaktır. Seçimler, siyasi, ekonomik ve jeopolitik zorluklar arasında gerçekleştirileceğinden, bölgenin geleceği, birliği ve kurumlarının devamlılığı açısından kritik bir dönemeçte olacaktır. Seçim sürecinin yaklaşmasıyla birlikte, bu seçimlerin ve çevresindeki koşulların temel demokratik standartlara ne ölçüde uygun olacağı da önemli oranda belirleyici olacaktır.
IKBY’nin yaklaşan seçimlerde karşılaşacağı başlıca zorluklar, Bağdat ile ilişkiler ve komşu ülkelerle olan bağlara odaklanarak şu şekilde sıralanabilir:
- İç Zorluklar
1.1. Siyasi Bölünmeler
IKBY büyük bir özerkliğe sahip olsa da, bu durum iç siyasi istikrar anlamına gelmemektedir. Bölgenin önde gelen partileri, Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Talabani ailesinin önderlik ettiği Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), uzun bir rekabet geçmişine sahiptir. Bu bölünmeler, seçimler sırasında daha da şiddetlenmektedir. Zira iki parti, yalnızca bölge içindeki hakimiyet için değil, Bağdat’ta da nüfuz sahibi olmak için rekabet etmektedir. Bu durum, Kürtlerin merkezi hükümetle veya bölgesel güçlerle müzakerelerde zayıf bir duruma düşmesine yol açabilir. Bölünmüş bir Kürt cephesi, dış tehditlerle karşı karşıya kaldığında daha az bütünleşik bir yapıya sahip olacaktır.
1.2. Halk Protestoları ve Ekonomik Krizler
Bölge, özellikle borçların artması ve çalışanların maaşlarının geç ödenmesi nedeniyle büyük ekonomik baskılarla karşı karşıyadır. Maaş konusu, Kürt seçmenlerin en çok ilgilendiği meselelerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bu konu, bölgenin ekonomik yapısının doğrudan bir parçası olarak halkın seçimdeki yönelimlerini belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu kriz, Bağdat’la yaşanan petrol ihracatına yönelik anlaşmazlıklardan kaynaklanmaktadır. Bunun yanı sıra, altyapı ve kamu hizmetlerinde yaşanan eksiklikler halk arasında hoşnutsuzluk yaratmaktadır. Reform talepleri ve yaşam koşullarının iyileştirilmesine yönelik protestolar, siyasi durumu daha da karmaşık hale getirebilir ve Kürt liderlerinin merkezi hükümet ve bölgesel güçlerle etkili bir şekilde başa çıkma yetisini zayıflatabilir.
1.3. Doğal Kaynakların Yönetimi
Petrol ve gaz, bölgenin en önemli kozlarıdır. Ancak bu kaynaklar, Bağdat ile sürekli bir çekişme konusu oluşturmaktadır. Irak Yüksek Federal Mahkemesi’nin, bölgenin bağımsız olarak petrol ihracatı yapmasının anayasaya aykırı olduğuna dair kararı sonrasında Bağdat, bölgedeki petrol kaynakları üzerindeki kontrolünü artırmak için baskı yapmaya devam edecektir. Bu mesele, seçimlerde merkezi bir konu olacaktır. Kürt partileri bu soruna çözüm bulma vaadinde bulunsa da, sonuçlar Bağdat’la daha fazla gerilime neden olabilir.
1.4. Bağdat ile İlişkiler
IKBY ile Irak merkezi hükümeti arasındaki ilişki genellikle karmaşık ve dalgalıdır. En sık gündeme gelen meselelerden biri, genel bütçenin dağıtımıdır. Bölge, Irak bütçesinden belirli bir yüzde almaktadır ve bu durum sürekli bir gerginlik kaynağı olmuştur. Bağdat, seçimler sırasında siyasi baskı aracı olarak bölgeye ayrılan payı azaltabilir veya fonların gönderilmesini geciktirebilir. Bu da Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’ndeki ekonomik krizi derinleştirebilir ve siyasi gerilimleri artırabilir.
1.5. Kerkük ve Tartışmalı Bölgeler
Kerkük ve diğer tartışmalı bölgeler, Bağdat ve bölge arasında önemli bir anlaşmazlık konusudur. Bu bölgeler, zengin petrol kaynaklarına sahip olup her iki taraf için stratejik öneme sahiptir. Özellikle Kerkük, kritik bir mesele olarak seçimler sırasında gündeme gelebilir. Kürt partilerinden bazıları bu konuyu seçim kampanyalarında kullanarak halk desteğini artırmaya çalışabilir. Aynı zamanda Bağdat, bu bölgelere yönelik kontrolünü artırmak için adımlar atarsa, gerilim daha da artabilir.
- Dış Zorluklar
2.1. Türkiye ile İlişkiler
Türkiye ile IKBY derin ekonomik ve siyasi çıkarları olan önemli ticaret ortağı olan iki ülkedir. Bölgede çıkan petrolünün ihracatı Türkiye üzerinden yapılmaktadır. Ancak, bölgedeki PKK varlığı, Türkiye ile IKBY arasında sürekli bir gerilim kaynağıdır. IKBY’nin PKK’ya karşı yeterince kararlı adımlar atmaması Ankara ile arasında daha fazla gerginliğe neden olabilir. PKK’nin bölgedeki terör faaliyetlerini sürdürmesi neticesinde Türkiye, IKBY ile ticareti azaltmak ve sınırda askeri müdahale bulunmak gibi çeşitli yollarla başvurabilir.
2.2. İran ile İlişkiler
İran, Irak genelinde ve IKBY’de güçlü bir etkiye sahiptir. İran, IKBY’nin bağımsızlık yönündeki her türlü hareketini kendi bölgelerindeki istikrar için tehdit olarak görmektedir. Aynı zamanda, İran, ticari ilişkiler ve bazı siyasi partiler üzerinden bölge üzerinde nüfuzunu artırmaya çalışmaktadır. İran, seçimler sırasında kendisine daha yakın gördüğü taraflara dolaylı olarak destek verebilir veya Bağdat’la uyumlu olan partilere arka çıkabilir.
- Bağımsızlık veya Federalizm Sorunları
3.1. Bağımsızlık Meselesi
IKBY’nin 2017’de gerçekleştirdiği bağımsızlık referandumu, bağımsız bir Kürt devleti kurma yolunda önemli bir adım olarak değerlendirildi. Ancak bu referandum, Bağdat ve komşu ülkelerden sert tepkiler aldı. Önümüzdeki seçimlerde, bazı siyasi partiler veya gruplar, bağımsızlık konusunu yeniden gündeme getirerek halkın desteğini kazanmaya çalışabilirler.
3.2. Federalizm
Bağımsızlık yerine, IKBY, Irak Devleti içinde daha geniş özerklik arayışına girebilir. Bu seçenek, bölgenin kaynak yönetimi ve bütçe üzerinde daha fazla yetki kazanmasını içerir. Ancak bu seçenek de Bağdat’ın merkezi otoritesini güçlendirme çabalarına karşı direnişle karşılaşacaktır. Bölgedeki siyasi ve ekonomik sorunlar, bu seçeneğin uygulanabilirliğini zorlaştırabilir.
Her ne kadar Kürt yetkililer, IKBY’nin bu zorlukların üstesinden gelebileceği konusunda iyimserliklerini dile getirseler de, etkili bir seçim sistemine sahip olmak demokratik sonuçları garanti etmez.
Sonuç olarak, IKBY ‘de yaklaşan seçimler, bölgenin uzun vadeli geleceğini belirlemede önemli bir an olacaktır. Bu çoklu zorluklar karşısında IKBY, Bağdat ile dikkatli bir şekilde müzakere etmeli, komşu ülkelerle ilişkilerini dengelemeli ve iç krizleri yönetirken bölgenin istikrarını korumalıdır. Ayrıca, petrol ihracatı ve tartışmalı bölgeler gibi ihtilaflı konulara kalıcı çözümler getirilmesi ve bölgedeki ekonomik koşulların iyileştirilmesi, halkın artan memnuniyetsizliğini önlemek için elzem oluşturmaktadır.
