- Hollanda’nın Parlamenter Sistemi ve Koalisyon Hükümetlerinin Rolü
Hollanda, anayasal monarşi ile yönetilen bir parlamenter demokrasiye sahiptir. Yasama yetkisi, Temsilciler Meclisi (Tweede Kamer) ve Senato’dan (Eerste Kamer) oluşan iki meclisli bir parlamentoya aittir.[1] Bu sistem, halkın temsilini esas alan çoğulcu bir yapıya dayanmakta ve çok partili siyasal düzeni desteklemektedir.
Hollanda’da uygulanan nispi temsil sistemi, küçük partilerin de parlamentoda temsil edilmesini kolaylaştırmakta fakat bu durum, genellikle hiçbir partinin tek başına iktidara gelecek çoğunluğu sağlayamamasına yol açmaktadır. Dolayısıyla, ülkede hükümetler genellikle iki veya daha fazla partinin uzlaşısı sonucu kurulan koalisyonlar şeklinde oluşmaktadır. Koalisyon hükümetleri, farklı ideolojik ve siyasi önceliklere sahip partilerin karar alma süreçlerinde uzlaşıyı zorunlu kılarken siyasi istikrarı zaman zaman tehdit edebilmektedir. İstatistiksel olarak bakıldığında, 1998’den bu yana yalnızca 2012-2017 döneminde görev yapan hükümet görev süresini tamamlayabilmiş, diğer tüm hükümetler çeşitli nedenlerle görev süresini tamamlayamadan dağılmıştır. [2] Bu durum, koalisyon sisteminin yapısal kırılganlıklarını açıkça ortaya koymaktadır.
- Sağ Koalisyon Hükümeti, Siyasi Anlaşmazlıklar ve Hükümetin Düşüşü
Hollanda’da 2 Temmuz 2024 tarihinde kurulan ve Başbakan Dick Schoof’un liderliğinde göreve başlayan koalisyon hükümeti, Özgürlük Partisi (PVV), Özgürlük ve Demokrasi İçin Halk Partisi (VVD), Yeni Sosyal Sözleşme Partisi (NSC) ve Çiftçi-Vatandaş Hareketi (BBB) olmak üzere dört partinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuştur. [3]
Hollanda tarihinin en sağ eğilimli koalisyonu olarak nitelendirilen ve daha en başından itibaren kırılgan bir yapı sergileyen hükümet, kendi içerisinde yaşadığı görüş ayrılıkları ve güven bunalımları sonucu 3 Haziran 2025 tarihinde Geert Wilders liderliğindeki PVV’nin koalisyondan çekilmesi ile resmen düşmüştür. Bu gelişme üzerine Başbakan Dick Schoof görevi bırakma kararı almış ve hükümet, anayasal çerçevede geçici hükümet statüsüne geçmiştir.[4]
Göçmen politikalarını sıkılaştırmayı hedefleyen Wilders, ayrılığına gerekçe olarak ortaklarının sığınmacı göçünü durdurma konusundaki görüşlerini benimsememesini, hükümet politikalarının yeterince hızlı ve kararlı olmamasını göstermiştir.[5] Bu durum, koalisyon ortakları tarafından haklı bulunmamakla birlikte Wilders’ın sert tepkiler almasına neden olmuştur.
Geert Wilders liderliğindeki PVV’nin, mülteci ve sığınmacı karşıtı politikaların yeterince kararlılıkla uygulanmadığını ileri sürerek koalisyondan çekilmesi, yalnızca politik farklılıkların değil, aynı zamanda uygulama hızı ve önceliklere ilişkin uyumsuzluğun da süreçte etkili olduğunu göstermektedir. Başbakan Dick Schoof’un bu gelişmenin ardından görevi bırakması ve hükümetin geçici statüye geçmesi ise koalisyon içi güven eksikliğinin hükümetin bütününü nasıl etkileyebileceğini gözler önüne sermektedir. Bu olay, koalisyon siyasetinde yalnızca uzlaşıya dayalı söylemlerin değil, pratikteki yönetim anlayışlarının da ortak zeminde buluşmasının ne denli önemli olduğunu göstermektedir. Hükümet, ideolojik çeşitlilikten kaynaklanan görüş ayrılıklarını yönetmekte başarısız olmuş, ortak bir politika geliştirememiştir.
- Hükümetin Düşmesinin Hollanda’ya Etkileri
Hükümetin düşmesi, yalnızca bir idari değişimi değil birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. İlk olarak, bu gelişme ülkedeki siyasi belirsizliği derinleştirecek ve yeni bir hükümet kurulana kadar karar alma süreçlerini ciddi ölçüde yavaşlatacaktır. Ek olarak PVV’nin koalisyondan ayrılması sonrası, diğer partiler arasında ideolojik kutuplaşma ihtimali artmış, bu durum da yeni bir uzlaşı zemini oluşturulmasını zorlaştırmıştır.
Toplumsal düzlemde ise, halkın koalisyon hükümetlerine olan güveni bir kez daha sarsılmıştır. Hükümet politikalarının uygulama aşamasına geçememesi veya yarıda kalması kuşkusuz ki toplumda memnuniyetsizlik ve güvensizlik duygusunu pekiştirecektir. Buna ek olarak, yeni kurulacak hükümetin gecikmesi halkı ekonomik güvenlik bağlamında kaygılandırmaktadır.
Uluslararası düzeyde ise hükümetin düşmesi Hollanda’nın Avrupa Birliği ve NATO gibi uluslararası platformlardaki temsiliyetini zayıflatma potansiyeline sahiptir. Ayrıca, göç politikası bağlamında Hollanda’nın AB ile olan uyumunun yeniden tartışmalı hale gelmesi de ülkenin uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmesinde zorluklar yaratabilir.
- Genel Değerlendirme
Hollanda siyasi sistemi, çok partili yapısı ve güçlü parlamenter geleneği doğrultusunda koalisyon hükümetlerine dayanmaktadır. Tek bir partinin parlamentoda çoğunluğu elde etmesinin nadir olması, farklı ideolojik yaklaşımlara sahip siyasi partilerin bir arada uzlaşmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak görüldüğü üzere bu durum, koalisyon hükümetlerinde siyasi anlaşmazlıkların ve krizlerin yaşanmasına zemin hazırlamaktadır. 3 Haziran 2025’te önceki hükümette olduğu gibi mevcut hükümetin de benzer yapısal sorunlar nedeniyle düşmesi, Hollanda siyasetinde koalisyonların kırılgan doğasını bir kez daha ortaya koymuştur. Bu gelişmeler, yeni hükümet oluşum süreçlerini beraberinde getirmiştir ve siyasi istikrarın sağlanması, ülke yönetiminin etkinliği açısından büyük önem arz etmektedir. Dolayısıyla, Hollanda siyasi sisteminin dinamikleri dikkate alınarak, koalisyon hükümetlerinin sürdürülebilirliği ve istikrarı için yapısal reformların değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, seçim sisteminde reform, koalisyon öncesi ön anlaşmaların kurumsallaştırılması ve hükümet içi kriz yönetim mekanizmalarının güçlendirilmesi gibi adımlar, daha istikrarlı ve uzun ömürlü yönetim modellerinin oluşturulmasına katkı sağlayacaktır.
Kaynakça
[1] Hollanda Parlamentosu resmî sitesi: www.houseofrepresentatives.nl
[2] BİANET, https://bianet.org/haber/hollanda-ya-wilders-basa-ya-hukumet-duse-308039
[3] WIKIPEDIA
[4] APNEWS, https://apnews.com/article/netherlands-politics-wilders-elections-parliament-c18fd4e32cc1ab8668f159d6630cf89d
