Avusturya’da 29 Eylül tarihinde yapılan Avusturya Parlamento seçimlerinin kazananı %29.2’lik oy ile aşırı sağcı Özgürlük Partisi (FPÖ) oldu. FPÖ, 9 Haziran 2024’te yapılan Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinde de ilk kez Avusturyalıların en çok oy verdiği parti olmuştu.
1956 yılında kurulan ve kuruluş döneminde siyasi yelpazenin merkezinde konumlanan parti, 1980’lerin sonlarından itibaren aşırı sağ politikaları benimsemeye başlamıştır. Genel hatlarıyla incelendiğinde, Avrupa Birliği projesine eleştirel bir perspektiften yaklaşan ve Rusya ile de daha iyi ilişkiler savunan FPÖ, seçim söylemlerinde sıklıkla göç, iltica, enflasyon, Ukrayna Savaşı gibi güncel ve toplumsal konulara değinmiştir. Avrupa Birliği’nin ‘‘çok kültürlülük, küreselleşme, kitlesel göç’’ politikalarına karşıtlığı ile bilinen FPÖ, ‘‘davetsiz yabancıların geri gönderilmesi’’ ve sınırların daha sıkı denetim altına alınarak iltica hakkının ‘‘acil durum yasası’’ ile askıya alınmasını talep etmiş, bu doğrultuda daha ‘‘homojen’’ bir ulusal yapı inşa edilmesi çağrısında bulunmuştur. Ukrayna Savaşı bağlamında, Batı’nın Ukrayna’ya yönelik yardımlarını eleştiren parti, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımları ‘‘Avusturya’nın refahını tehlikeye atan bir çılgınlık’’ olarak nitelendirmiş ve Ukrayna’nın AB’ye katılımına kesin bir şekilde karşı çıkmıştır. Aile kavramını ‘‘kadın, erkek ve çocuk’’ biçiminde tanımlayan parti, bu bağlamda mevcut hükümet politikalarında değişiklik yapacağını ifade etmiştir. Partinin seçim stratejisi ve söylemlerinin seçmen nezdinde dikkate değer bir karşılık bulduğunu söylemek mümkündür. Buna karşın parti tek başına çoğunluğu sağlayamadığı için hükümette koalisyon ortaklarını araması gerekecektir, hükümet kurma süreci henüz belirsiz fakat karmaşık ve zorlu olacak gibi görünmektedir.
Her ne kadar parti, seçmen kaygılarına etkili bir biçimde hitap etmiş görünse de seçim sonuçları bazı kesimler tarafından memnuniyetsizlik ile karşılanmıştır. Partinin tarihsel olarak eski Nazi mensupları tarafından kurulmuş olması ve FPÖ’nün lideri Herbert Kickl’in seçim kampanyasında Adolf Hitler’i tanımlamak için kullanılan “Volkskanzler” (Halkın Şansölyesi) ifadesini kullanması, Avusturya’da endişelere yol açmıştır. FPÖ’nün seçim zaferini ilan etmesinin ardından, Nazi karşıtı pankartlar taşıyan bir grup protestocu, Viyana’daki parlamento binasına yürüyüş düzenleyerek tepkilerini göstermiştir.
Koalisyon hükümetlerinde yer almasına rağmen, tarihsel olarak ilk kez seçimlerden birinci parti olarak çıkan FPÖ’nün lideri Kickl, bu zaferi ‘‘yeni bir çağın başlangıcı’’ olarak nitelendirmiştir. Bu tarihi zaferin nedeni sorgulandığında ise “partinin stratejisindeki dönüşüm mü yoksa halkın taleplerindeki değişim mi?” sorusu bir tartışma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Seçim sonuçları, ülkenin siyasi dengelerinde kayda değer bir değişimin habercisi olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca AB-Avusturya ilişkilerinin geleceği de merak konusudur. Aşırı sağ son yıllarda AB genelinde bir dizi zafere imza atmıştır. Macaristan radikal sağ bir partinin iktidarda olduğu tek AB ülkesi olsa da İtalya, Hollanda, Finlandiya, Çekya ve Hırvatistan’da aşırı sağ, koalisyon hükümetlerinin bir parçası. Seçim sonuçları göz önünde bulundurulduğunda Avusturya da aynı durumun içine girebilir. Almanya’da aşırı sağcı Almanya için Alternatif (AfD) partisi Eylül’de yapılan yerel seçimlerde ilk kez eyalet seviyesinde zafer kazanarak Thüringen eyaletini kazandı. Fransa’da Marine Le Pen liderliğindeki Ulusal Birlik Partisi, Temmuz’da yapılan erken seçimlerde üçüncü parti konumuna geldi. Ayrıca, Avrupa Parlamentosu seçimlerinde aşırı sağ partiler önemli kazanımlar elde ederek, AB genelinde sağa doğru bir siyasi eğilimin arttığını göstermiştir.
Bu genel eğilimle birlikte AB’nin mevcut politikaları sorgulanmaya başlanmıştır. Aşırı sağ partilerin özellikle göç, çokkültürlülük ve AB’nin merkeziyetçi politikaları başta olmak üzere AB politikalarına yönelik eleştirileri, birliğin iç bütünlüğünü zedeleme potansiyeline sahip bir tehdit olarak algılanmaktadır. Ayrıca Avrupa’nın temel değerleri olarak kabul edilen insan hakları, demokratik yönetim ve hukukun üstünlüğü ilkeleri, bu partilerin siyasi ajandaları ile çelişmektedir. Buna rağmen kısa vadede AB’nin işleyişinde radikal bir değişiklik beklenmemektedir ancak bu eğilimin uzun vadede AB içerisinde daha derin yapısal ve siyasi etkiler yaratacağı açıktır.
Bu bağlamda, Avusturya’daki Özgürlük Partisi’nin başarısı, sadece ulusal düzeyde değil, Avrupa genelinde bir paradigma değişimine işaret edebilir. Sonuç olarak, Avrupa genelinde aşırı sağın yükselişi, siyasi istikrarı tehdit eden bir gelişme olarak görülmektedir. Avusturya’nın bu sürece dahil olması, AB’nin iç dinamiklerinde ve geleceğe yönelik politikalarında kritik değişiklikler yaratabilir. Aşırı sağ partilerin Avrupa genelindeki yükselişinin Avrupa Birliği’nin uzun vadeli yapısına nasıl etki edeceği ise önümüzdeki yıllarda daha net bir biçimde gözlemlenebilecektir.
