Amerika Birleşik Devletleri ve Ukrayna, savaşla harap olmuş bu ülkeye yönelik askeri yardımı azaltmayı hedefleyen bir süreçte, ABD’nin Ukrayna’nın nadir toprak elementlerine yatırım yapmasını öngören yeni bir anlaşma imzaladı.
Bu anlaşma, ABD Başkanı Donald Trump ile Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski arasında yaşanan gerginlik nedeniyle haftalar süren gecikmelerin ardından geldi.
İşte, Ukrayna’ya herhangi bir güvenlik garantisi içermeyen bu anlaşma hakkında bilinenler:
Anlaşmanın Amacı Nedir?
Başkan Trump, selefi Joe Biden döneminde Rusya’nın Şubat 2022’deki işgalinden bu yana Ukrayna’ya sağlanan ABD yardımları için tazminat talep etmişti.
Trump, ABD’nin şu ana kadar Ukrayna’ya ödediği yaklaşık 120 milyar dolarlık yardım karşılığında, bunun dört katı olan 500 milyar dolarlık bir tazminat istemişti (bu veriler Almanya merkezli Kiel Ekonomi Araştırmaları Enstitüsü’ne dayanmaktadır).
Zelenski bu anlaşma taslağını reddetti ve ‘‘on nesil Ukraynalının borcunu ödeyeceği’’ bir sözleşmeye imza atmayacağını açıkladı.
Buna rağmen Ukrayna, Trump’ın küresel ölçekte ABD’nin güvenlik taahhütlerini önemli ölçüde azaltmasının ardından, uzun vadeli ABD yatırımlarını güvence altına almak için bu maden anlaşmasını kabul etti.
Trump, Ukrayna’ya güvenlik garantileri vermeyi reddetti ve ülkenin NATO’ya üyelik başvurularını da geri çevirdi; ancak sahadaki bir ABD varlığının Ukrayna’nın yararına olacağını söyledi.
Anlaşma Nasıl İşleyecek?
İki ülke, her iki tarafın da eşit oy hakkına sahip olacağı bir Ortak Yeniden Yapılanma Yatırım Fonu kuracak.
Bu fonun kârları yalnızca Ukrayna’da değerlendirilecek ve Rusya’nın Şubat 2022’deki işgalinden bu yana ABD’nin sağladığı milyarlarca dolarlık desteğe karşılık Ukrayna’dan herhangi bir “borç geri ödemesi” talep edilmeyecek.
Ukrayna Başbakanı Denis Şmıgal, ülkesinin ‘‘toprak altı zenginlikleri, altyapısı ve doğal kaynakları üzerinde tam kontrole sahip olacağını’’ ifade etti.
Anlaşma, ilk on yıl boyunca yalnızca Ukrayna’da gerçekleştirilecek maden, petrol ve doğalgaz projeleri ile bu kaynakların işlenmesi ve altyapı faaliyetlerini finanse edecek. On yılın ardından ‘‘kârlar taraflar arasında dağıtılabilecek.’’
Ukrayna Ekonomi Bakanı Yuliya Sviridenko, “Yalnızca yatırım değil, aynı zamanda inovasyon da ihtiyacımız var. Bu nedenle teknoloji transferi ve geliştirilmesi, anlaşmanın önemli bir bileşenidir,” dedi.
Sviridenko, ayrıca bu anlaşmanın Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne entegrasyon hedeflerini etkilemeyeceğini belirtti.
Ukrayna Hangi Kaynaklara Sahip?
Farklı tahminlere göre Ukrayna, dünyanın nadir toprak elementleri ve maden kaynaklarının yaklaşık %5’ine sahip.
Ancak bu kaynakların çoğuna henüz dokunulmamış durumda ve bazı sahalar şu anda Rusya’nın kontrolündeki bölgelerde yer alıyor.
Fransa Jeolojik ve Madencilik Araştırmaları Bürosu’na göre Ukrayna, elektrikli bataryalar için hayati öneme sahip grafit rezervlerinin %20’sine sahip ve ayrıca mangan ile titanyum üretiminde de önde gelen ülkelerden biri.
Ayrıca Ukrayna, Avrupa’daki en büyük lityum yataklarından birine sahip olduğunu iddia ediyor — ancak bu rezervler henüz çıkarılmadı.
Ukrayna, “nadir toprak metallerinin altı yatakta bulunduğunun bilindiğini” ve dünyanın en büyüklerinden biri olarak tanımlanan Novopoltavske sahasının geliştirilmesi için 300 milyon dolarlık yatırıma ihtiyaç olduğunu duyurdu.
ABD Desteği Ukrayna İçin Ne Anlama Geliyor?
Ukrayna, herhangi bir anlaşmanın Rusya’yı tekrar saldırmaktan caydıracak uzun vadeli ve güçlü güvenlik garantilerini içermesi gerektiğini vurgulamıştı.
Ancak medyada yayımlanan anlaşma metnine göre, tek güvenlik maddesi ABD’ye herhangi bir yükümlülük getirmiyor — anlaşmada silah teminine de yer verilmiyor.
Sadece, ABD’nin “kalıcı barış inşa etmek için gerekli güvenlik güvencelerini elde etme yönündeki Ukrayna çabalarını desteklediği” belirtiliyor.
Bununla birlikte, ABD Hazine Bakanlığı tarafından yayımlanan açıklamada Rusya’nın eylemleri “tam kapsamlı bir işgal” olarak nitelendirildi — bu, Trump yönetiminin genellikle Ukrayna’yı büyük ölçüde sorumlu tuttuğu “çatışma” ifadesinden ayrılıyor.
Hazine Bakanı Scott Bessent, anlaşmanın “ABD’nin Ukrayna’daki ekonomik çıkarını gösterdiğini” söyledi.
Fox News’a yaptığı açıklamada, “Bu, Rus liderliğine bir mesajdır. Aynı zamanda Amerikan halkına da bir mesajdır: Bu süreçte yer alma, fonları ve silahların karşılığını alma şansımız var,” dedi.
Kaynak: RTE News
