Yazar: Deniz ERBEK
ABD Başkanı Donald Trump, ilk döneminde Çin ile başlatmış olduğu küresel ticaret savaşlarını, başkanlık koltuğuna oturduğu ikinci dönemde de gümrük tarifeleri silahıyla devam ettirmektedir. ABD’nin küresel arenadaki hakim gücüne karşı Asya’nın devlerinden olan Çin ve Hindistan’ın yükselişi hızla devam etmektedir.[1] Ancak, hızla yükselmeye devam eden Çin ve Hindistan arasında yıllardır süregelen bir sınır sorunu söz konusudur. ABD, oldukça uzun ve karmaşık bir tarihe sahip olan Çin ve Hindistan arasındaki sınır gerginliğini kendi lehine çevirme fırsatını Hindistan’a destek olarak değerlendirmektedir.[2] ABD bu stratejide Hindistan’ı kendi tarafına çekebilmek amacıyla “Asya-Pasifik’’ ifadesi yerine “Hint-Pasifik’’ ifadesini kullanmaya başlayarak Hindistan’ın küresel arenada Çin’in karşısına geçmesini istemiştir.[3]
ABD’nin Hint-Pasifik Stratejisi
Hindistan, Asya’da kendisinden çok daha hızlı yükselen ve bu yükselişi birtakım projelerle destekleyen Çin’i, geçmişten bu yana bir tehdit olarak görmekte ve bu tehdidin gittikçe artıyor olması yalnız Hindistan için değil, ABD için de bir tehdit oluşturmaktadır.[4] Bu nedenle ABD, bölgede Hindistan üzerinden Çin’i çevrelemeye yönelik stratejiler geliştirmeye başlamıştır.4 Dolayısıyla, Hint Okyanusu bölgesi ve Batı Pasifik bölgesini birleştiren jeopolitik temelli “Hint-Pasifik” ifadesinin ve stratejisinin ortaya çıkışının temel sebebi, Çin’in bölgedeki ekonomik ve siyasi etkisini sınırlama amaçlı olarak ABD ile Hint-Pasifik bölgesindeki müttefik ve ortakları arasındaki ilişkileri geliştirme maksadıdır.[5]
2016 yılında Obama’nın yönetiminde olan ABD, Hindistan’a “Büyük Savunma Ortağı” pozisyonunu verdi.[6] Hint-Pasifik bölgesine yönelik diplomatik ve ekonomik açılım Barack Obama döneminde başlatılmış olup, Donald Trump döneminde güvenlik boyutuna dönüşmüştür.[7] Nitekim, Trump’ın Hint-Pasifik stratejisi birçok uzman tarafından Obama’nın “Asya’ya dönüş” stratejisinin güncelleştirilmiş hali olarak yorumlanmaktadır.4 Birinci Trump Dönemi’nde, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesindeki müttefikleri ve ortakları -Avustralya, Japonya ve Hindistan- ile bölgesel bir güvenlik ortamı oluşturmayı hedeflediği “Serbest ve Açık Hint-Pasifik Stratejisi” ile ilgili bölgeyi Çin’in saldırgan tutumundan korumayı amaçlamıştır.[8] Hindistan’ın, QUAD ülkeleri (ABD, Avustralya, Japonya ve Hindistan) içinde Çin ile kara sınırı bulunan tek ülke konumunda6 olması nedeniyle ABD’nin Hint-Pasifik bölgesine olan ilgisi artarak devam etmektedir.
Trump’ın ardından görevi devralan ABD Başkanı Biden, Çin ve Rusya’nın demokrasiler için bir tehdit oluşturduğu düşüncesiyle ve Çin’in Rusya’dan daha büyük bir tehdit olması nedeniyle Rusya’ya odaklanmıştır.7 Trump döneminde Çin ile başlatılan ticaret savaşları, Biden döneminde Çin ile iş birliğini dışlamayan bir tutumla birlikte Çin’in yükselişini kontrol altında tutmaya çalışan, daha ihtiyatlı ve sabırlı bir tutuma dönüştüğü görülmektedir.[9] Ayrıca ABD’nin, Apple gibi dev şirketlerin üretimlerini Hindistan’a kaydırması, bu stratejinin somut bir göstergesi olarak görülmektedir.[10]
Çin- Hindistan İlişkileri
Çin ve Hindistan arasında uzun yıllardır süren bir sınır sorunu vardır. Bu sorun 1962 yılında Hindistan-Çin Savaşı ile başlamıştır.[11] Çin, Hindistan’ın doğusundaki Arunachal Pradesh’te, Hindistan ise Çin’le Kuzeybatı sınırındaki Aksay Çin bölgesinde toprak talep etmektedir.[12] Savaşın ardından, Çin ve Hindistan arasındaki sınırda anlaşmazlıklar devam etti ve her iki tarafın da sınırları farklı şekillerde algılaması sebebiyle sınırın nereden geçtiği hususunda uzun müzakereler yapılsa da ne yazık ki bir mesafe katedilememiştir.4
Hindistan’ın Çin ile yaşadığı anlaşmazlık diğer alanlara da yansımıştır.7 Çin’in “Bir Kuşak Bir Yol Projesi” olarak adlandırdığı strateji, kendi gücünü diğer bölgelere yaymaya çalıştığı ve dolaylı yollarla sistemi kendi çıkarlarına göre dönüştürmeyi hedeflediği bir stratejidir.[13] Hindistan’ın Çin ile yaşadığı anlaşmazlık ilgili projeyi reddetmesine ve Çin’in sosyal medya uygulaması olan TikTok’u da engellemesine yol açmıştır.7 Bir Kuşak Bir Yol Girişimi’nin en önemli bölümlerinden olan Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru[14], Pakistan ile Hindistan arasındaki çatışmanın nedeni olan Keşmir bölgesinden geçmektedir. Ayrıca Keşmir’in bir bölümü de Çin’in kontrolünde bulunmaktadır.[15] Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir’de meydana gelen son saldırının akabinde diplomatik ve askeri gerginliklerin artarak karşılıklı yaptırım ve tehditlerle daha da derinleştiği görülmektedir.[16] Uzun zamandır müttefik olan Çin ile Pakistan arasındaki ilişkiler, Hindistan yönetiminde endişe yaratıyordu ve Hindistan, Çin’i Pakistan’ın nükleer silah ve füze teknolojisi teminine yardım ettiğini iddia etti.[17] Zaten son yıllarda azalan iki ülke arasındaki ticaret hacmi, Hindistan yönetiminin Keşmir çatışması nedeniyle Pakistan’dan gelen ya da Pakistan üzerinden transit geçen tüm malların ithalatını yasaklama kararıyla birlikte neredeyse bütünüyle durma noktasına geldiği görülmektedir.12
ABD’nin Keşmir Olayına Yaklaşımı
Keşmir’de yaşananların ardından ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Hindistan Dışişleri Bakanı S. Jaishankar ve Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif ile ayrı ayrı telefon görüşmeleri gerçekleştirmiş olup, taraflara gerginliği diplomatik yollarla ve barışçıl bir şekilde çözmeleri çağrısında bulunmuştur.12 ABD hükümeti Hindistan’ı desteklemiyor veya Keşmir’e herhangi bir biçimde müdahale ediyor olarak görülürse, bu tutumun ABD-Hindistan ortaklığı için ciddi bir gerilemeye neden olacağı ve Güney Asya’da düşük veya yüksek seviyede bir savaşın ABD çıkarları için oldukça zararlı olacağı görüşleri gündemde yerini almıştır.[18] Ancak, 10 Mayıs 2025 tarihinde ABD Başkanı Donald Trump, iki rakip arasında yaşanan ölümcül saldırılardan sonra Hindistan ve Pakistan arasında ateşkes anlaşmasını duyurarak, ateşkesin mimarının ABD’nin arabuluculuğu olduğunu belirtmiştir.[19]
ABD-Hindistan İlişkileri
ABD ile Hindistan’ın son dönemde, özellikle ABD-Hindistan savunma iş birliğine yönelik savunma teknolojilerini geliştirmede ortak hareket etmesi, iş birliği ortamının geliştirilmesi ve askeri iş birliği olmak üzere birçok konuda önemli ilerlemeler gerçekleşmiştir.[20] ABD, Hindistan’ın üçüncü büyük savunma tedarikçisi olmakla birlikte, gelişmiş savunma teçhizatlarının satışı vasıtasıyla Hindistan’ın savunma kabiliyetini, özellikle de Çin’e karşı koyma kabiliyetini geliştirmede oldukça önemli bir paya sahiptir.20 ABD’nin Hindistan üzerindeki olumlu etkileri elbette bunlarla sınırlı değildir. ABD, 2024 yılında toplam 129 milyar dolarlık ikili ticaretle Hindistan’ın en büyük ticaret ortağı olmakla birlikte, ticaret dengesi mevcut durumda ABD ile 45,7 milyar dolarlık fazla veren Hindistan’ın lehine olduğu görülmektedir.[21]
ABD Başkanı Donald Trump 13 Şubat 2025’te Hindistan Başbakanı Narendra Modi’yi diğer konuların yanı sıra savunma ve teknoloji iş birliğini görüşmek üzere Washington DC’de ağırlayarak, özellikle yapay zeka (AI) ve otonom sistemlerin savunması ve teknoloji inovasyonu konusunda iş birliğini ilerletme taahhütlerini yenileyen ABD-Hindistan Ortak Liderler Beyanını yayınladı.16 Ayrıca, ABD ile Hindistan arasında görüşülen ticaret anlaşmasının, tarım ürünlerinde pazar erişimi, e-ticaret ve veri depolama dahil olmak üzere 19 kategoriyi kapsayacağı ve uygulanan yüksek gümrük tarifelerinden kaldırılmasına yardımcı olabilecek bir anlaşmaya yönelik atılan ilk adım olduğu ifade edilmektedir.[22]
Hindistan’ın Yükselişi
Hindistan son dönemde yaşadığı gerek iktisadi yükseliş gerekse benimsediği dış politika ile dikkatleri üzerine çekerek gündemde yerini almıştır.[23]
Hindistan’da GSYİH Yıllık Büyüme Oranı, 1951 yılından 2024 yılına kadar ortalama %6,01 ulaştı ve 2021 yılının ikinci çeyreğinde %22,60’lık tüm zamanların en yüksek seviyesine ve 2020 yılının ikinci çeyreğinde %-23,10’luk rekor düşük seviyeye ulaşmıştı.[24] Hindistan ekonomisi bu rekor düşüşe rağmen, 2024 yılında 4,112 trilyon dolarlık GSYİH ile dünyanın en büyük 5. ekonomisi olarak göze çarpmaya devam etmektedir.18
IMF’nin 27 Şubat 2025 tarihli verilerine göre, Hindistan ekonomisinin Reel GSYİH Büyüme Oranı %6,2 iken, tahmini tüketici fiyatları %4,2 oranındadır. [25] IMF’nin yayımladığı Personel Raporu ve Hindistan İcra Direktörünün açıklamasında, tedbirli makroekonomik politikalar Hindistan’ın iktisadi dayanıklılığını desteklemiş olup, büyümenin son dönemdeki yumuşamadan toparlanarak enflasyonun hedefe yakınsamasının beklendiği belirtilmektedir.19
Dolayısıyla, Hindistan’ın genç nüfusu, artan tüketimi, dijitalleşme oranlarındaki artışı ve düşük maliyetleri gibi bir dizi yapısal avantaja sahip olduğu[26] ve son dönemde yaşadığı iktisadi yükselişinin ilgili fonksiyonların desteklenmesiyle meydana geldiği görülmektedir. Ayrıca Hindistan’ın 500 gigavatlık yenilenebilir enerji yatırımı hedefi de ülkenin sürdürülebilirlik vizyonunu gözler önüne sermektedir.20 Ancak, Hindistan’ın Çin ile müttefik olan Pakistan’a karşı Keşmir bölgesinde çatışma başlatması ve ABD’nin Hindistan’a bu konuda destek olmaması jeopolitik belirsizlikler yarattığı için Hindistan’ın yükselişi üzerinde risk oluşturmaktadır.
Sonuç ve Değerlendirme
ABD, Çin ile başlattığı küresel ticaret savaşında Hindistan’ı stratejik bir alternatif olarak görmektedir. ABD, Hindistan’ın bu stratejideki yerini küresel ekonomik düzeni dönüştürebilecek, sadece ekonomik açıdan değil jeopolitik ve bölgesel güvenlik açısından da bu stratejinin bir temeli olarak görmektedir. ABD’nin Hindistan’la kurmuş olduğu çok yönlü ortaklık, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesindeki etkisini arttıran, yalnızca stratejik değil küresel güç dengelerini dönüştürecek çok kutuplu bir düzenin habercisidir.
ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisine dahil ettiği Hindistan, son dönemde dikkate değer bir yükseliş sergilemektedir. Bu yükselişte ABD’nin payı büyüktür. Ancak, ABD destekli bu yükseliş yalnızca iktisadi büyüme ile sınırlı değildir. ABD, Hindistan’ın üçüncü büyük savunma tedarikçisidir. ABD’nin Hindistan ile savunma teknolojilerini geliştirmede ortak hareket etmesi, iş birliği ortamının geliştirilmesi ve askeri iş birliği gibi hususlarda önemli ilerlemeler yaşanması, Hindistan’ı bölgesel olarak Çin tehdidine karşı kabiliyetlerini geliştirerek garanti altına almaktadır. Bu da ABD’nin ilgili bölgede hakimiyet kurması için büyük bir araçtır. Ancak ABD, Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir’de meydana gelen son krize karşı tarafsız bir tavır sergilemiş olmasının ardından taraflar arasında arabuluculuk yaparak bu krizin büyük bir savaşa dönüşmesini engellemiştir. ABD’nin arabuluculuk yaparak verdiği destek ile Çin’in dolaylı destek verdiği Pakistan’a karşı diplomatik üstünlük kurduğu görülse de ateşkesin ihlal edilmesi, küresel ticaret gerilimleri ve jeopolitik belirsizlikler gibi dış etkenler Hindistan’ın mevcut yükselişi üzerinde büyük bir risk oluşturmaktadır. Bu durum, bölgede çok taraflı gerilimlere ve ABD-Çin arasındaki rekabetin daha da sertleşmesine neden olabilir.
Kaynakça
[1] AKSÖZ, A. ABD-ÇİN REKABETİ ARASINDA HİNDİSTAN’IN SÜPER GÜÇ İDEALİ.
[2] Çin-Hindistan sınır kavgası ve ABD’nin Hint-Pasifik Stratejisi, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/cin-hindistan-sinir-kavgasi-ve-abdnin-hint-pasifik-stratejisi/1888217# , Son Erişim Tarihi: 7 Mayıs 2025
[3] QUAD’ın Güney Pasifik’teki Tamamlayıcı Halkası; AUKUS, TASAM – Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, https://tasam.org/tr-TR/Icerik/70115/quadin_guney_pasifikteki_tamamlayici_halkasi_aukus , Son Erişim Tarihi: 7 Mayıs 2025
[4] Bayram, D. Ç., & Arafat, M. (2018). Hindistan-Çin-ABD Üçgeninde” Hint-Pasifik” Kavramsallaştırması. Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 69-102.
[5] Alagöz, E. A. (2021). Hint-Pasifik Stratejisi Kapsaminda Hindistan-Japonya Güvenlik İlişkileri. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(2), 591-608.
[6] Hint-Pasifik Bölgesi ve ABD’nin Hint-Pasifik Strateji Belgesinin Şifreleri, Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE), https://www.sde.org.tr/hint-pasifik-bolgesi-ve-abdnin-hint-pasifik-strateji-belgesinin-sifreleri-konu-325 , Son Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025
[7] ABD’nin Yeni Hint-Pasifik Belgesi Neyi Amaçlıyor?, ANKASAM, https://www.ankasam.org/anka-analizler/abdnin-yeni-hint-pasifik-belgesi-neyi-amacliyor/ , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[8] Demir, E. (2020). ABD’nin Biden dönemi Çin Politikası: Asya’ya dönüş 2.0?. Cappadocia Journal of Area Studies, 2(2), 232-248.
[9] Harunoğlu, N. Ç. Biden Dönemi ABD Dış Politikasında Çin: Senato Tartışmaları Çerçevesinde Bir Değerlendirme (2021-2024). Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 13(1), 93-112.
[10] Bu savaş Hindistan-Pakistan savaşı değil! Örtülü ABD-Çin savaşı, CNN Türk, https://www.cnnturk.com/dunya/galeri/bu-savas-hindistan-pakistan-savasi-degil-ortulu-abd-cin-savasi-2280999?page=1 , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[11] Çin-Hindistan geriliminde yeni perde: Harita krizi ne ifade ediyor?, TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/cin-hindistan-geriliminde-yeni-perde-harita-krizi-ne-ifade-ediyor-795286.html , Son Erişim Tarihi: 8 Mayıs 2025
[12] Hindistan, ABD’nin yakın müttefiki olur mu?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/ce766nez3gno , Son Erişim Tarihi: 7 Mayıs 2025
[13] TOKATLI, S. G. (2023). Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin Ekonomi Politiği. https://www.researchgate.net/publication/388643041_Cin’in_Kusak_ve_Yol_Girisimi’nin_Ekonomi_Politigi_The_Political_Economy_of_China’s_Belt_and_Road_Initiative , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[14] Alperen, Ü. (2024). Çin’in Keşmir Politikası: Pakistan ve Hindistan Arasında Dengeli Tarafsızlık. Yönetim Bilimleri Dergisi, 22(54), 2423-2448.
[15] Keşmir bölgesi neden tartışmalı?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/cj9e97w00lxo , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[16] Pakistan ve Hindistan Geriliminde Son Durum, Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE), https://www.sde.org.tr/asya/pakistan-ve-hindistan-geriliminde-son-durum-haberi-58070 , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[17] Çin ile Hindistan arasında Keşmir sınırında çatışma: İki nükleer güç arasındaki gerilim neden tırmanıyor?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-53079330 , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[18] On India-Pakistan Conflict, The United States Needs to Tread Carefully, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/expert-brief/india-pakistan-conflict-united-states-needs-tread-carefully , Son Erişim Tarihi: 9 Mayıs 2025
[19] Pakistan says it is committed to Kashmir ceasefire after India accuses it of ‘violations’ – as it happened, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/live/2025/may/10/pakistan-says-three-air-bases-attacked-by-indian-missiles-live-updates , Son Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025
[20] US-India Defense Cooperation: US and India Join Forces in the Development of Next-Gen Military Tech, Asia Matters for America Matters for Asia, https://asiamattersforamerica.org/articles/us-india-defense-cooperation-us-and-india-join-forces-in-the-development-of-next-gen-military-tech , Son Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025
[21] Exclusive: India offers to slash tariff gap by two-thirds in dash to seal trade pact with Trump, Reuters, https://www.reuters.com/world/india/india-offers-slash-tariff-gap-by-two-thirds-dash-seal-trade-pact-with-trump-2025-05-09/ , Son Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025
[22] ABD-Hindistan anlaşmasında ilk adım, Bloomberg HT, https://www.bloomberght.com/abd-hindistan-anlasmasinda-ilk-adim-3747165 , Son Erişim Tarihi: 8 Mayıs 2025
[23] Hindistan dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi olmaya hazırlanıyor, Independent Türkçe, https://www.indyturk.com/node/744195/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/hindistan-d%C3%BCnyan%C4%B1n-en-b%C3%BCy%C3%BCk-%C3%BC%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC-ekonomisi-olmaya-haz%C4%B1rlan%C4%B1yor , Son Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2025
[24] Hindistan ekonomisi kaçıncı sırada?, Türkiye’de İş Dünyası, https://turkiyedeisdunyasi.com/hindistan-ekonomisi-kacinci-sirada-42719/#:~:text=H%C4%B0ND%C4%B0STAN%20EKONOM%C4%B0S%C4%B0%20KA%C3%87INCI%20SIRADA%3F,ve%20ABD’nin%20ard%C4%B1ndan%20geliyor. , Son Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2025
[25]Hindistan: 2024 Madde IV Danışma-Basın Bülteni; Personel Raporu; ve Hindistan İcra Direktörünün Açıklaması IMF, https://doi.org/10.5089/9798229002899.002 , Son Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2025
[26] 2025 yılında dikkatler Asya’da olacak, Ekonomi Gazetesi, https://www.ekonomigazetesi.com/kose-yazisi/2025-yilinda-dikkatler-asyada-olacak-49052 , 9 Mayıs 2025
