Giriş
Suriye, 2024 sonu ve 2025 yılı itibarıyla tarihinin en büyük dönüşüm süreçlerinden birini yaşıyor. Ülkenin yeni Cumhurbaşkanı Ahmed Hüseyin eş-Şara, ya da iktidara gelmeden önce bilinen adıyla Ebu Muhammed el-Colani, uzun yıllar Suriye’deki muhalif hareketlerin liderliğini yaptıktan sonra Aralık 2024’te Beşar Esad rejiminin devrilmesiyle ‘‘geçiş hükümeti’’nin başına geçmiş ve 29 Ocak 2025’te resmen Cumhurbaşkanı ilan edilmiştir. Riyad doğumlu ve İsrail ile Suriye arasında tartışmalı bir yer olan Golan kökenli bir ailenin çocuğu olan Ahmed Şara, gençliğinde El Kaide saflarında Irak’ta savaşmış ancak liderliği zamanla küresel cihatçılıktan uzaklaşarak Suriye merkezli bir siyasi figüre evrilmiştir. 2012’de El-Nusra Cephesi’ni, ardından 2017’de Hey’et Tahriru’ş-Şam’ı (Şam Kurtuluş Heyeti / HTŞ) kurarak İdlib merkezli bir yönetim modeli oluşturmuştur. Şara, Suriye’nin toprak bütünlüğünü savunan, federalizme karşı çıkan ve azınlık haklarını korumayı taahhüt eden bir lider olarak öne çıkmıştır. Yeni dönemde, özellikle Körfez ülkeleri ve Avrupa’dan gelen yatırım girişimleriyle Suriye’nin ekonomik kalkınma süreci hız kazanmıştır. Ahmed Şara yönetimindeki Suriye’ye yapılan yatırımların ülkenin yeniden inşasına etkilerini anlamak Şam’ın önümüzdeki yıllardaki durumu için önemlidir.
- Yeni Yatırım Ortamının Genel Görünümü
Suriye’nin yeni hükümeti, savaştan büyük zarar görmüş ülkeyi yeniden inşa etmek için yabancı yatırımcılara çağrıda bulunmuştur. Mayıs 2025 itibariyle Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği yaptırımlarının kaldırılması Suriye’yi tekrar uluslararası finans sistemine entegre ederek yabancı fonlara erişimini sağlamıştır. Suriyeli yetkililer tarafından ülke, “tarım, petrol, turizm, altyapı ve ulaşım” gibi her sektörde fırsatlar barındıran bir yer olarak tanımlanmaktadır. Yeni hükümet, vergi, gümrük ve bankacılık reformları gibi ekonomik düzenlemelere başlayarak toparlanmanın özel sektör öncülüğünde yürütüleceğini vurgulamıştır. Körfez Arap ülkeleri ve Avrupalı yatırımcılar, Suriye’nin toparlanma sürecine öncülük etmektedir. Suudi Arabistan, Katar ve BAE gibi ülkeler bütçe destekleri ve yeniden inşa projelerine fon sağlarken Batılı ülkeler ile kurumlar da yardımları yeniden başlatarak yatırım fırsatlarını değerlendirmektedir.
1. Bölge ve Körfez Ülkeleri Yatırımları
Suudi Arabistan, Suriye’nin savaş sonrası toparlanması için en önemli yatırımcı olarak öne çıkmaktadır. Riyad, uluslararası yaptırımların kaldırılması adına hem finansal yardım hem de uzun vadeli yatırımlarla Şam’ın yeni yönetimini desteklemektedir.
Katar ve Suudi Arabistan, yeni hükümetin stabilizasyonunu sağlamak adına Suriye’de kamu maaşlarının ödenmesini finanse etmişlerdir. Mayıs 2025’te Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan, Suriye’deki kamu çalışanlarının maaşlarının en az 3 ay boyunca ödenebilmesi için Suudi-Katar program açıklamıştır. Aynı şekilde Katar da aylık 29 milyon dolara yakın bir miktarı ABD ve Birleşmiş Milletler ile koordine bir şekilde Suriye’ye transfer etmiştir. Batı’nın kaygıları dolayısıyla silahlı kuvvetler maaşlarını dışarıda bırakacak şekilde 3 ayda yaklaşık 87 milyon doları bulan bu yardım ‘‘Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’’ çerçevesinde tamamlanmıştır. Her iki ülke de ihtiyaç halinde programın devam ettirilebileceğini belirtmiştir.
Suudi Arabistan ve Katar ortaklık yaparak Suriye’nin Dünya Bankasına 15 milyon dolarlık borcunu da ödemiştir. Borcun ödenmesiyle birlikte 14 yıl sonra Suriye yeniden Dünya Bankası ve IMF’e entegre olmuş ve borç alabilmeye uygun hale gelmiştir. Dünya Bankası da Suriye’nin kalkınma ihtiyaçları halinde adım atabileceğini açıkça ifade etmiştir.
Elbette geçirdiği savaşın ardından fiziksel sermayesi de ciddi oranlarda düşmüş olan Suriye’ye Suudi Arabistan yeniden inşa ve ekonomik toparlanma noktasında yardım edeceğini belirtmiştir. Yaptırımların kaldırılmasının ardından Suudi heyeti enerji, tarım, altyapı ve diğer sektörler için iş birliğini konuşmak üzere Suriye’de bulunmuşlardır. Faysal bin Ferhan tarafından Suudi iş insanlarının Suriye’yi ziyaret edebileceği belirtilmiştir. Özellikle enerji noktasında Suriye’ye Suudi yatırımlarının gelmesi beklenmektedir. Suudi veliaht Prens Muhammed bin Selman, Suudi Arabistan’ı Suriye’nin garantörü olma konusunda niyetini belirtmiş, ABD Başkanı Donald Trump da Suriye’ye olan yaptırımları Muhammed bin Selman’ın aracubulucuğu ile kaldırdığını belirtmiştir.
Katar da kamu finansmanı, enerji, altyapı, diplomatik destek gibi konularda Suriye’yi desteklemektedir. Tüm bunlar arasından enerji konusunda çalışılan yatırım göze çarpmaktadır. Katar, Suriye’nin bugüne kadarki en büyük savaş sonrası özel yatırım konsorsiyumuna liderlik etmekte, bu konsorsiyum, Suriye’nin tahrip olmuş elektrik şebekesini yeniden inşa etmek için 7 milyar dolarlık bir enerji geliştirme projesini yürütmektedir. Mayıs 2025’in sonlarında imzalanan anlaşma, Katar’ın UCC Concession Investments şirketinin baş yatırımcılığında Türkiye ve ABD’den ortakların katılımıyla, 4000 MW kapasiteli dört büyük kombine çevrim gaz santrali ve 1.000 MW’lık bir güneş enerjisi santralinin inşasını içermektedir. Bu projenin ekonomik toparlanma için hayati önem taşıyan Suriye’nin enerji sektörünü yeniden canlandırması planlanmaktadır. Katar Emiri Tamim bin Hamad es-Sani, Şam yönetiminin yeni yetkililerini açıkça desteklemiştir. Katar’ın da insani yardım ve yeniden inşa programlarını finanse etme olasılığı bulunmaktadır. Suriye Maliye Bakanı Yisr Barnieh, yaptırımlar kaldırıldıktan sonra Katar’ın ve diğer Körfez ülkelerinin Suriye’nin tüm sektörlerine yatırım yapmaya “büyük ilgi” gösterdiğini belirtmiştir.
Birleşik Arap Emirlikleri’ni de yatırım noktasında aktif bir ülke olarak görmekteyiz. Doğrudan yatırım çerçevesinde Tartus Limanı’nın geliştirilmesi ve yönetilmesi için 2025 yılının Mayıs ayı ortasında Suriye, DP World ile 800 milyon dolarlık bir mutabakat zaptı imzalamıştır. ABD yaptırımlarının kaldırılmasıyla mümkün hale gelen bu mutabakat zaptı, çok amaçlı bir liman oluşturulmasını ve Tartus çevresinde serbest ticaret ve sanayi bölgeleri kurulmasını sağlayacaktır. Bu, Suriye altyapısına yapılan doğrudan önemli bir yabancı yatırımdır. 2025 yılının Nisan ayında Cumhurbaşkanı Şara’nın Abu Dabi’ye yaptığı ziyaret sırasında, BAE Başkanı Şeyh Muhammed bin Zayed, Suriyelilerin güvenlik ve refah beklentileri doğrultusunda ülkenin yeniden inşasında BAE’nin desteğini teyit etti. BAE, Suriye’nin yeniden inşasını desteklemeyi taahhüt ederek gayrimenkul, ulaşım ve enerji gibi sektörlere potansiyel yatırımlar yapılabileceğinin sinyalini vermiştir. Yine Emirates Havayolları da Şam’a uçuşların yeniden başlamasını duyurmuştur. BAE’nin devlet fonları ve şirketleri aracılığıyla Suriye’nin Doğu ile Batı arasında önemli bir ekonomik koridor olarak stratejik konumunu kullanarak daha fazla yatırım yapması beklenmektedir.
Diğer bölge ve Körfez ülkelerine bakıldığında, Kuveyt diplomatik olarak devreye girmiştir. Cumhurbaşkanı Şara, ekonomik iş birliğini görüşmek üzere Haziran 2025’te Kuveyt’e resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Kuveyt’in somut yatırımları hakkında ayrıntılı bilgi verilmemiş olmakla birlikte, Kuveyt hükümeti ve fonları insani yardım ve kalkınma kredilerine katkıda bulunabilir. Suriye muhaliflerini uzun süredir destekleyen Türkiye de özel sektör aracılığıyla da yatırım yapmaktadır. Türk şirketleri Kalyon GES ve Cengiz Enerji, 7 milyar dolarlık enerji projesinde Katar konsorsiyumuna katılarak teknik bilgi birikimlerini ortaya koymuştur.
Suriye’nin enerji sektörüne 7 milyar dolarlık yatırım için imzalar atıldı, 29 Mayıs 2025. Anadolu Ajansı.
Siyasi açıdan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Suudi Arabistan ile birlikte yaptırımların kaldırılmasını desteklemiştir. İlişkilerin normalleşmesiyle birlikte Türk Hava Yolları ve Türk şirketleri Suriye’ye yönelik adımlar atmış ve ticaret yolları yeniden açılmıştır. İstikrarın artmasıyla birlikte, Orta Doğu projelerinde çok aktif olan Türk inşaat ve mühendislik şirketlerinin Suriye’deki yol, konut ve endüstriyel yeniden inşa sözleşmeleri için teklif vermesi beklenmektedir. Bölge ülkelerinden Ürdün ve Irak da yatırım niyetlerini belirtmişlerdir.
2. Avrupa Birliği Yatırımları ve Yardımları
Avrupa Birliği üye ülkeleri ve kurumları, Suriye’ye yönelik insani yardım ve ekonomik destek sağlamaktadır. Esad dönemindeki yaptırımların kaldırılmasıyla birlikte özel ticaret ve yatırımları teşvik ederek Suriye’nin toparlanmasına hızla destek verilmektedir. 28 Mayıs 2025 tarihinde Avrupa Birliği, savaş suçları nedeniyle bazı kişilere yönelik yaptırımlarını devam ettirmek suretiyle Suriye’ye uyguladığı tüm ekonomik yaptırımları resmi olarak kaldırdı. AB Dışişleri Bakanı Kaja Kallas bunu, Suriye’nin toparlanmasını ve tüm Suriyelilerin beklentilerini karşılayan bir siyasi geçişi desteklemek için koşullu ancak tarihi bir adım olarak nitelendirdi. Yeni hükümet barış konusunda tereddüt ederse yaptırımların hafifletilmesi geri alınabilir, ancak mevcut durum Avrupa şirketleri ve kuruluşlarının Suriye ekonomisine yeniden girmesinin önünü açıyor. Mart 2025’te AB, 9. yıllık “Suriye’nin Yanında” Brüksel konferansına ev sahipliği yaptı ve bu kez ilk kez Suriye’nin yeni yetkililerinin temsilcilerini ağırlamıştı. Uluslararası bağışçılar, 2025 yılı için Suriye ve bölgeye 5,8 milyar Euro (6,3 milyar Dolar) yardım taahhüdünde bulundu. AB ve üye ülkeleri bu yardımın büyük bir kısmını karşılayacak. Fonlar büyük ölçüde insani yardım, temel hizmetler ve erken iyileştirme projeleri için ayrılmıştır. Suriyelilere su, gıda, sağlık hizmetleri, eğitim ve barınma sağlanmaktadır. Özellikle Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan eş-Şeybani, onlarca Avrupalı ve Arap bakanla birlikte toplantıya katılarak yeni hükümetin diplomatik olarak kabul edildiğini gösterdi. Yine Avrupa Komisyonu, 2025-2026 yılları için Suriye’nin geçiş sürecine yaklaşık 2,5 milyar Euro destek sağlayacağını da duyurdu. Bu tutarın 720,5 milyon Eurosu 2025 yılında Suriye içindeki ve komşu ülkelerdeki mültecilere ayrılmıştır ve 2026 yılına kadar ek taahhütler de bulunmaktadır. Bu paketin yaklaşık 1,1 milyar Eurosu, 2025-26 yıllarında Türkiye, Lübnan ve Ürdün gibi ülkelerdeki Suriyeli mültecilere yardım etmeye ayrılmıştır. Bu, mültecilerin geri dönüşünü kolaylaştırarak dolaylı olarak Suriye’nin istikrarına katkıda bulunacaktır. AB’nin sağladığı fon, böylece hem Suriye içinde hem de daha geniş bölgede insani ihtiyaçları ve sosyo-ekonomik toparlanmayı kapsamaktadır. AB desteği Şara hükümetinin istikrarı sürdürmesi ve aşırıcı politikalardan uzak durması gibi siyasi koşullara bağlıdır.
3. Diğer Ülkeler ve Kurumların Tutumları
Körfez ve bölge ülkeleriyle birlikte Avrupa devletlerinin yatırımlarının yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri gibi önemli aktörler ve IMF gibi kurumlardan da Suriye’ye yatırımlar yapılması hedeflenmiştir.
Nisan 2025’te Suriye Merkez Bankası Başkanı ve Maliye Bakanı yıllar sonra ilk kez IMF ve Dünya Bankası toplantılarına katılım sağlamıştır. IMF, Dünya Bankası, Suudi Arabistan ve Şam’ın yeni yönetiminin ortak açıklamasında, Suriye’nin iyi gözükmeyen ekonomik durumu kabul edilerek oparlanmayı desteklemek için iş birliği sözü verilmiştir. IMF henüz Suriye’ye kredi vermese de örneğin merkez bankasını modernize etmek, yetkilileri eğitmek ve kurumların yeniden inşası için teknik yardım sağlaması beklenmektedir. Hibeler ile finanse edilen bu tür progamların önümüzdeki aylarda başlaması planlanmaktadır. Suriye’de makroekonomik görünümün iyileşmesi halinde bir IMF programı veya finansal paket bu iş birliğini takip edebilir.
Dünya Bankası tarafında da olumlu işaretler görülmektedir. Borçların ödenmesiyle birlikte Dünya Bankası Mayıs 2025’te uzun bir süre ardından Suriye’deki operasyonları yeniden başlatacağını duyurmuş ve Suriye’nin IDA’ya sağlanarak (International Development Association) düşük faizli krediler ile hibelerden yararlanabilmesi sağlanmıştır. Belirli projeler hala plan aşamasındayken Dünya Bankası artık elektrik, su, ulaşım gibi altyapıyı, bununla birlikte sağlık ve eğitim sistemlerini finanse edebilir politika tavsiyesi sağlayabilir. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kurumlarla ile koordinasyon halinde temel altyapı onarımı yanında kurumsal reformlara odaklanan yeni Dünya Bankası kredileri ve hibeleri beklenmektedir. Bunlara örnek olarak elektrik şebekesinin ve yolların yeniden inşası, Körfez ülkeleri liderliğindeki büyük projelerle birlikte Dünya Bankası’ndan finansman sağlanması verilebilir.
Birleşmiş Milletler ve sivil toplum kuruluşları da Suriye’nin toparlanması noktasında önemli görevlere sahiptir. Çoğu AB, ABD ve Körfez’den olmak üzere insani yardım fonları aracılığıyla ihtiyaç sahibi yaklaşık 16,5 milyon Suriyeliye yiyecek, ilaç ve barınak ulaştırmak için yönlendirilmektedir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) yalnızca yardım uygulamakla kalmıyor, aynı zamanda belirtildiği gibi şeffaflığı sağlamak için Katar tarafından finanse edilen kamu çalışanları maaş programını yönetmektedir. Esad döneminde yaptırımlar ve iç dinamikler dolayısıyla engellerle karşılaşan sivil toplum kuruluşlarının da artık aktif şekilde görev almaları beklenmektedir.
4. Suriye Borsası’nın Yeniden Kurulması ve Finansal Reformlar
Ahmed Şara yönetimindeki Suriye’nin ekonomik normalleşmesinin önemli sembollerinden biri de finansal reformların yanı sıra Şam Menkul Kıymetler Borsası’nın (Damascus Sctock Exchange/DSE) yeniden açılmasıdır. Suriye Maliye Bakanı Muhammed Yisr Barnieh, yeniden açılış törenine katılmış, borsanın özel bir şirket olarak faaliyet göstereceğini ve Suriye’nin ekonomik kalkınması için dijital odaklı, gerçek bir merkez olacağını açıklamıştır. DSE, modernize edilerek dijitalleştirilmiştir ve artık hem yerli hem de yabancı yatırımcıları Suriye hisse senetlerine çekmeyi amaçlamaktadır. Yeni yönetim, “umut vadeden yatırım fırsatlarının kapılarını açmayı” ve iş yapmayı kolaylaştırmayı planlamıştır. Borsanın yeniden hayata geçirilmesiyle, Suriye, şirketlerin sermaye toplaması ve yerli/yabancı yatırımcıların Suriye firmalarında hisse alması için bir platform sunmuştur. Savaş öncesinde DSE’de bankalar, sigorta şirketleri ve bazı sanayi şirketleri yer almıştır. Bu liste, ülkede savaş dönemi boyunca ekonominin toparlanmasıyla büyüyebilecektir. Suriye yabancı yatırımcıya açık olacak, bölgesel yatırımcılar DSE üzerinden Suriyeli bankaların veya telekom şirketlerinin hisselerini satın alabilecektir. Ayrıca, yaptırımların kaldırılması Suriye şirketlerinin yabancı sermaye piyasalarına erişimini mümkün kılmıştır. Suriye’nin kredi notu iyileştikçe, ülkenin devlet tahvilleri ihraç etmesi veya şirketlerin yurt dışı borsalarda çifte kote edilmesi gibi senaryolar uygulanabilecektir.
Sonuç
Sonuç olarak, Cumhurbaşkanı Ahmed Şara liderliğinde Suriye, temkinli ama önemli yabancı yatırımlar ve finansman akışı yaşanması beklenmektedir. Suudi Arabistan ve Katar, Suriye’nin devlet bütçesine ve altyapısına nakit akışı sağlamıştır. BAE ve Katar/Türkiye konsorsiyumları ise limanlar ve enerji gibi büyük ölçekli projelere taahhütte bulunmuştur. Avrupa Birliği yanında diğer finans sağlayıcıları, insani ihtiyaçlar ve ekonomik toparlanma süreçlerini desteklemekte olup yaptırımları kaldırmıştır. Ticaret ve yatırımlar için yasal engellerin ortadan kaldırılması hedeflemektedir. Bu gelişmeler, küresel yatırımcıların Suriye’yi “yeniden iş yapmaya açık” olarak görmesine yol açmıştır. Uluslararası finans kuruluşları yeniden sahneye dönmüş, bu da uzun vadeli inşa finansmanına umut vermiştir. Ancak, tüm bunlar istikrarın ve yatırımcı güveninin korunmasına bağlı kalmıştır. Suriye hükümetinin kapsayıcı bir düzen kurma çabaları, borsayı yeniden açmak ve ekonomik yönetimi reforme etmek gibi adımlar, yabancı yatırımcıların Suriye’ye ilgisini sürdürmesi için oldukça önemli olacaktır. 2025 ortası itibarıyla gidişat olumlu görünmektedir. Milyarlarca dolarlık taahhütler şimdiden verilmiş ve yavaş yavaş hayata geçirilmiştir. Suriye üzerinde barışın korunması halinde, bu yabancı yatırımlar Suriye’nin savaşla büyük zarar görmüş altyapısını yeniden inşa etmeye, ekonomisini canlandırmaya ve ülkeyi bölgesel piyasaya yeniden entegre etmeye katkı sağlayacaktır. Körfez ve Batılı finansörlerin, yeni siyasi odaklarca da desteklenen Suriye’nin toparlanma sürecindeki iş birliği, yıllar süren yalnızlığın ardından ülke ekonomisi için yeni bir dönemi başlatacaktır.
Kaynakça
Anadolu Ajansı. (2025, May 29). Suriye’nin enerji sektörüne 7 milyar dolarlık yatırım için imzalar atıldı. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/suriyenin-enerji-sektorune-7-milyar-dolarlik-yatirim-icin-imzalar-atildi/3583657
Al Jazeera. (2025, May 31). Saudi Arabia says it will jointly fund Syria state salaries with Qatar. https://www.aljazeera.com/news/2025/5/31/saudi-arabia-says-it-will-jointly-fund-syria-state-salaries-with-qatar
AP News. (2025, May 31). Syria and Saudi Arabia agree to boost economic cooperation after Western sanctions eased. https://apnews.com/article/8e3695d2c3f60d6f31ca975d6a440f78
Arab News. (2025, June 5). Saudi Arabia and Syria explore investment cooperation in bid to boost economic integration. https://www.arabnews.com/node/2603478/business-economy
Euronews. (2025, June 2). Syria’s stock exchange reopens after six-month closure in run-up to al-Assad ouster. https://www.euronews.com/2025/06/02/syrias-stock-exchange-reopens-after-six-month-closure-in-run-up-to-al-assad-ouster
Reuters. (2025, May 31). Saudi Arabia, Qatar to provide financial support to Syria’s state employees, Saudi foreign minister says. https://www.reuters.com/world/middle-east/saudi-arabia-provide-financial-support-with-qatar-syrias-state-employees-saudi-2025-05-31
Reuters. (2025, June 2). For Syria, Qatar’s $7 billion power plan hinges on fixing its grid. https://www.reuters.com/business/energy/syria-qatars-7-billion-power-plan-hinges-fixing-its-grid-2025-06-02
