9 Ağustos 2024’te, II. Dünya Savaşı sırasında şehrin atom bombasıyla vurulmasının 79. yıl dönümünü anan Japonya’nın Nagasaki kentinde düzenlenen anma töreninde önemli bir diplomatik gelişme yaşandı. Atom bombasının kurbanlarını anmaya yönelik olan bu törene, İsrail Büyükelçisi Gilad Cohen’in törenin barışçıl bir ortamda geçmesi nedeniyle davet edilmemesi gündeme geldi.
Nagasaki, Hiroşima ile birlikte, Ağustos 1945’te Amerika Birleşik Devletleri tarafından atom bombalarına maruz kalan iki Japon şehrinden biridir. Atom bombası, Nagasaki’de yaklaşık 73 bin, Hiroşima’da 140 bin kişinin ölümüne neden oldu. Bu durum nükleer silahlara yaklaşımla ilgili olarak tarihsel hafızada derin izler bıraktı.
Uluslararası alanda dikkat çeken bir kararla, Nagasaki Belediye Başkanı Shiro Suzuki, 2024 anma töreni için İsrail büyükelçisine davet göndermemeyi tercih etti. Suzuki’ye göre, karar İsrail büyükelçisinin varlığının Gazze’de devam eden İsrail-Hamas çatışmasıyla ilgili protestoları tetikleyebileceği endişelerinden etkileyebilirdi. Bu endişeye bağlı olarak törenlerin barışçıl bir havada geçmesi sebebiyle bu kararı aldığını açıkladı. Bununla birlikte Belediye Başkanı Suzuki, bu tercihin siyasi bir motivasyona sahip olmadığı vurguladı.
İsrail’in Nagasaki’deki törenlere davet edilmemesinin, Japonya’nın G7 müttefikleri olan Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, Almanya, İtalya ve Kanada ile Avrupa Birliği’nin tepkisine neden oldu. ABD Büyükelçisi Rahm Emanuel’in “Rusya ve İsrail arasında ahlaki bir eşdeğerlik, işgal eden bir ülkeye karşı işgal kurbanı olan bir ülke. Benim törene katılımım bu siyasi karara saygı duyacaktır ve ben bunu yapamam.” İfadeleri dikkat çekti. İsrail Büyükelçisi Gilad Cohen’in yaptığı açıklama da bunu destekliyor. Japonya’yı İsrail’in dostu olarak gördüğünü belirterek başladığı açıklamada İsrail ile başka herhangi bir çatışma arasında kıyaslama yapılamayacağını vurguluyor. Cohen, Birleşik Krallık ve ABD’nin büyükelçileri bunun yerine Tokyo’daki Nagasaki kurbanlarını anma törenine katıldılar. Aslında bu, Nagasaki’nin İsrail’e yönelik ilk tepkisi değil. BBC’nin haberine göre belediye başkanı Suzuki tarafından geçtiğimiz Haziran ayında İsrail Büyükelçiliğine Gazze’de ivedilikle ateşkes sağlanması gerektiğini belirten bir mektup gönderildi.
Japonya Kabine Sekreteri Yoshimasa Hayashi, Dışişleri Bakanlığı’nın duruma ilişkin gidişatı açıklamak için, Nagasaki ile temas halinde olduğunu ancak yerel makamların düzenledikleri etkinliklerle ilgili nihai kararları verebildiklerini söyledi. Nagazaki’nin aksine Hiroşima belediye yönetimi İsrail’i Japonya’daki büyükelçilerin de katıldığı anma törenine davet etti. Hiroşima Belediyesi’nden konuya ilişkin yapılan açıklamada, İsrail’in katılımını eleştiren çok sayıda e-posta ve mektup alındığı belirtildi.
Zelcer-Lavid ve Evron’un 2021’de Asya’nın batısı ve doğusu arasındaki ilişkiyi çalıştıkları bir makalede İsrail’in Filistin işgaline bir tepki olarak ortaya çıkmış olan BDS hareketinin (boykot, tecrit ve yaptırımlar), Japonya’da belli bir düzeyde görülmesiyle beraber İsrail’in katılımını eleştiren mektuplar ile Japonya’da da sivillerin yaşanan olaylara duyarsız kalmadığını görmek mümkündür.
Özellikle II. Dünya Savaşı’nı yaşamış ülkelerin savaş döneminden kalan izleri, savaşların etkilerini günümüze taşıyan ve değerlendirilebilir ögeler olarak karşımıza çıkarken, küresel diplomasi alanındaki anma törenleri gibi etkinlikler, ulusların birbirleriyle acılarını paylaşma deneyimini bile siyasi gidişatla nasıl dönüştürebildiğini gözler önüne seriyor.
